Door Dr. Jean Andris
" HEALTH & FOOD " nummer Speciaal, Mei 2006
|
Met het ouder worden en de wijzigingen die dit op cardiovasculair vlak voor gevolg heeft, hebben niet altijd dezelfde uitwerking op het bloedvatenstelsel. Meer nog : bepaalde functies blijken trager te verlopen als gevolg van de leeftijd, andere lijden er helemaal niet onder, terwijl er nog andere zijn die zelfs verbeteren of versterkt worden.
Bij bejaarden, vrij van aandoeningen die normaal een toenemende inspanning van het hart vergen, stelt men een matige toename van de hartmassa vast, waarvan een relatieve ventriculaire hypertrofie getuige is.
In bepaalde studies werd een wijziging van de vorm van het hart vastgesteld, met name een verplaatsing van de dalende aorta naar rechts en een welving van het interventriculair septum in het linkerventrikel, waardoor een lichte vernauwing van deze hartkamer optreedt. Uit microscopisch onderzoek kon worden vastgesteld dat de musculaire hartcellen iets groter waren en dat hun aantal was gedaald. Er waren ook focale collageenafzettingen te zien.
Inspanning toegestaan
Al deze wijzigingen hebben een weerslag op de degelijke werking van het hart. Bij een persoon op oudere leeftijd, waarbij geen enkele vorm van hartaandoening voorkomt of enig andere aandoening die de hartwerking mogelijk beïnvloedt, is de systolische functie, in rust, niet gewijzigd. Het is vooral ten aanzien van de diastolische functie dat zich wijzigingen voordoen : met ziet met name een minder goede vulling in het begin van de diastole en een grotere vulling op het einde ervan. De tweede compenseert dus de eerste.
Met het vorderen der jaren ziet men ook een minder goede respons van de adrenaline stimulatie op het hart en fysieke inspanningen. Om op een doeltreffende wijze aan de metabole behoeften van het lichaam te kunnen blijven voldoen moet het hart met een groter volume bloed gevuld worden. Dit werd proefondervindelijk vastgesteld. Door deze aanpassing van het hart kan een gezonde bejaarde nog steeds relatief intensieve inspanningen leveren, al is het niet meer mogelijk tot hetzelfde inspanningsniveau te komen zoals jongeren. De gevolgen van bepaalde wijzigingen zijn te vergelijken met deze die men vaststelt bij personen met een ernstige vorm van hartinsufficiëntie. Zonder, bij ons weten, hiervoor over enig bewijsmateriaal te beschikken, is de vraag omtrent de kwetsbaarheid van een ouder persoon ten aanzien van dit disfunctioneren gesteld. Bij deze is ook de vraag gesteld aangaande het belang van de juiste voedselkeuze om het risico op een verhoogde hartbelasting te verminderen. Hierbij wordt in de eerste plaats aan de zoutinname gedacht.
Uitgerokken en gekronkeld
Gezonde slagaders van een bejaarde zijn langer en vertonen meer kronkels. De binnenwand is verwijd en de wand is dikker. De endotheelcellen kunnen onregelmatige vormen vertonen en dikker zijn dan bij jongere personen. De verdikking van de wand kan het gevolg zijn van een verhoogd aantal gladde musculaire cellen en van de hoeveelheid collageen. Men vindt ook een groter aantal marcofagen dan bij jongere personen en de onstekingsmediatoren, zelfs bij totale afwezigheid van ziekte, zijn in grotere getale aanwezig. Het kan moeilijk ontkend worden dat deze veranderingen veel gelijkenis vertonen met deze die bij arteriosclerose worden vastgesteld. Derhalve kan gezegd worden dat de slagaders van een bejaarde een grotere neiging vertonen om atheroomplaten te vormen in vergelijking met een jongere persoon.
Al blijken hieromtrent geen studies te bestaan, kan men stellen dat de voedingsmaatregelen ter preventie van arteriosclerose absoluut aan te bevelen zijn bij bejaarden.
Permeabiliteit van de membranen
De vetsamenstelling van de hartcellen (maar ook van andere cellen) wijzigt bij het ouder worden. Dit is niet zonder belang gezien deze samenstelling bepalend is voor de vorm en de aanwezigheid van tal van functionele eiwitten in de celwand of in de intracellulaire organieten. Uit biochemisch en structureel onderzoek kon men een verhoging van de hoeveelheid archidonzuur en een vermindering van de hoeveelheid docosahexaeenzuur vaststellen. Uit experimenteel onderzoek kon ook worden aangetoond dat membranen verrijkt met omega-3 vetzuren de neiging hebben een tekort aan intracellulair calcium aan te zuiveren, terwijl een verrijking met omega-6 vetzuren een gunstige invloed heeft op een overbelasting van de cellen aan calcium.
De rol van calcium met betrekking tot de depolarisatie van de membranen en het risico op arythmie bij een te veel aan calcium is voldoende gekend. Wanneer wijzigingen van de voedingsinname van meervoudig onverzadigde vetzuren de cellulaire calciumhuishouding kunnen optimaliseren, is dit een voor de handliggende aanbeveling.
Het risico beheersen
Het is hier wellicht ook passend iets over het oxidatief metabolisme van de hartcellen te vermelden. Zeer nauwkeurig uitgevoerde studies op cardiomyocyten van senescente harten toonden aan dat de hoeveelheid aangemaakte vrije radicalen in de hartcellen lager lag. Eén van de voordelen van deze vaststelling is dat het metabolisme van de vetten in de membranen gunstiger verloopt. Het is mogelijk dat dit tot vergelijkbare gevolgen leidt zoals hierboven aangehaald in verband met de membraanpermeabiliteit, de uitwisseling van het calcium en de arythmische risico’s.
Ter hoogte van de mitochondriën in het hart kan een overmaat aan vrije radicalen de doeltreffendheid van de metabole energieproductie verstoren. Wat men heeft kunnen aantonen is dat een voeding verrijkt met omega-3 vetzuren de daling van het cardiolipine in de membranen van de mitochondriën kan voorkomen. Cardiolipine is een co-factor voor tal van enzymes werkzaam in de respiratorische keten.
Er zijn heel wat argumenten aan te halen om te stellen dat een ontoereikende antioxidanten balans het risico op hartinsufficiëntie, cardiovasculaire aandoeningen en CVA verhoogt.
Antioxidatieve supplementen kunnen bijdragen tot het voorkomen van deze aandoeningen. Maar de effecten zijn meer uitgesproken wanneer fruit en groenten worden ingeschakeld (rijk aan antioxidanten) in vergelijking met voedingssupplementen of medicatie. Men gaat er overigens van uit dat een onvoldoende inname van groenten en fruit het risico op cardiovasculaire aandoeningen aanzienlijk verhoogt. Een verhoogde consumptie van groenten en fruit daarentegen leidt tot een verhoogde antioxidatieve capaciteit en verkleint het risico op cardiovasculaire aandoeningen en nog tal van andere aandoeningen.
Denk aan de slagaders
Het aandeel van de oxidatieve reacties met betrekking tot hartaandoeningen werd hier reeds aangehaald, maar ook ten aanzien van arteriosclerose spelen ze een cruciale rol. Het gevaar verbonden aan het geoxideerd LDL is voldoende gekend. Momenteel wordt in verband met de inschatting van het cardiovasculair risico meer aandacht besteed aan dit metaboliet dan aan het LDL zelf. Derhalve nog een doorslaggevend argument om over een degelijk antioxidatief kapitaal te beschikken.
Dr Jean Andris
Referenties
Ames BN, Shigenaga MK, Hagen TM. Oxidants, antioxidants, and the degenerative diseases of aging. Proc Natl Acad Sci USA 1993; 90: 7915-22.
Ferrari AU, Radaelli A, Centola M. Physiology of aging. Invited review : anging and the cardiovasculatr system. J Appl Physiol 2003; 95: 2591-7.
Goldspink D, Burniston JG, Tan LB. Cardiomyocytes and the ageing and failing heart. Experimental physiology 2003; 88: 447-58.
Lakatta EG, Sollott SJ. The « heartbreak » of older age. Molecular interventions 2002; 2: 431-46.
Polidori MC. Antioxidants micronutrients in the prevention of age-related diseases. Journal of Postgraduate Medicine 2003; 49: 229-35. |
