Karakteristieke eigenschappen van een prikkelbaar colon zijn dat de symptomen zeer wisselend en vaak onvoorspelbaar zijn. Soms haalt constipatie de bovenhand en soms is dit diarree, de twee symptomen kunnen zelfs afwisselend optreden. Er kunnen weken voorbijgaan zonder dat de patiënt last ondervindt waarna er zich opeens een onweerstaanbare pijn manifesteert. Dit alles vergemakkelijkt geenszins de behandeling van deze aandoening. Lange tijd waren artsen de mening toegedaan dat de patiënt psychologisch moest begeleid worden en dat (voor zover dit mogelijk is) stress moest bestreden worden. Bij een aantal patiënten blijkt darmspasmolytische medicatie doeltreffend te zijn om de pijn te bestrijden. Artsen zijn er zich wel degelijk van bewust dat dieetmaatregelen absoluut noodzakelijk zijn, maar onduidelijkheid is en blijft troef, even wazig als de aandoening zelf.
Voor een aandoening die toch een belangrijk deel van de bevolking treft moeten we vaststellen dat de literatuur dienaangaande vrij schaars is en daarenboven houdt iedereen er zowat een eigen mening op na. Toch zijn er twee aanbevelingen die vaak gehoord worden : enerzijds is er de zorg voor goede eetgewoontes en anderzijds de belangstelling voor de samenstelling van de maaltijden.
Een ritueel vleugje
Zoals gekend wordt bij inname van voedsel via normale reflexen de motoriek van het verteringsstelsel gestimuleerd. Herinneren we er ook aan dat men vermoedt dat de gevoeligheidsdrempel van de dikke darm bij patiënten met een prikkelbaar colon lager is en dat de motoriek van het colon vaak intensiever is. Deze hypothese, mede gebaseerd op een aantal plausibele argumenten, biedt een mogelijke verklaring voor de zich vaak manifesterende diarree. Een zienswijze die niet tegenstrijdig is met een mogelijk optredende constipatie, vermits overdreven darmmotoriek aanleiding kan geven tot darmspasmen. Op basis van deze vaststellingen kan een eerste aanbeveling geformuleerd worden : neem meerdere kleine maaltijden per dag.
Op basis van de aangehaalde hypothesen kan nog een andere raadgeving mee gegeven worden, een aanbeveling die rekening houdt met de mogelijke psychologische component van de aandoening. Om de ziekte beter te beheersen zou er bij de patiënt moeten op aangedrongen worden de maaltijden in een rustige omgeving te nemen en daarbij comfortabel te gaan zitten. Verder zou de patiënt zo goed mogelijk moeten kauwen, kleine hapjes nemen en langzaam eten. Een ontspannen omgeving is ten zeerste aanbevolen, ver van alle stress. Dergelijke rustgevende rituelen werken ontspannend en voorkomen aërofagie, wat tot een gevoel van een zware maaltijd of opgezette maag leidt.
In dezelfde lijn zou nog een derde raadgeving kunnen geformuleerd worden : laat de betrokken persoon vooral eten wat hij/zij graag lust en goed verdraagt. Uiteraard mag bij deze vrije keuze variatie en evenwicht in de maaltijd niet uit het oog verloren worden. Het aanbod van ‘gewenste’ voedingsmiddelen is nog ruim genoeg om dagelijks een gezonde en evenwichtige voeding te kunnen samenstellen, waarbij de voedingsdriehoek als leidraad wordt gebruikt.
Twee constanten
Voor wat de samenstelling van de maaltijd betreft zijn er twee aanbevelingen die in nagenoeg alle aanbevelingen aan bod komen. Veel drinken is een eerste advies : minstens twee liter per dag. Deze hoeveelheid wijkt niet zoveel af van de anderhalve liter vocht die aan iedereen, ziek of gezond, wordt aanbevolen, vocht dat nodig is om het verlies te compenseren en de dagelijkse behoefte te verzekeren. Het is maar iets meer dan voor de gewone sterveling. Hoewel er geen wezenlijk bezwaar is tegen dit advies is het toch niet helemaal duidelijk waarvoor dergelijke aanbeveling nodig is. Men zou er zelfs wat weigerachtig kunnen tegenover staan: twee liter vocht zorgt voor meer volume in het maagdarmstelsel, wat voor de al bijzonder gevoelige darmen een bijkomende uitzetting betekent. In tegenstelling tot wat de meeste mensen denken wordt de grootste hoeveelheid vocht niet ter hoogte van het colon geresorbeerd. Dit gebeurt hogerop, met name in de dunne darm; derhalve komen er geen aanzienlijke hoeveelheden vocht meer in de dikke darm.
Een tweede steeds weerkerende constante bij de nutritionele adviezen betreft de voedingsvezels. Nagenoeg alle aanbevelingen raden aan de maaltijden met vezels te verrijken, desnoods met een supplement. Verwonderlijk is evenwel dat niemand specifiek de verrijking met tarwezemelen aanhaalt. Het is nochtans geweten dat dit type vezel irriterend werkt en de pijnsymptomen kan verergeren.
Sommige auteurs zijn duidelijker in hun aanbevelingen en raden aan de vezels voornamelijk uit groenten en fruit te halen. Anderen vermelden dat de behoefte aan vezels met tarwezemelen kan aangevuld worden. In geval deze niet goed verdragen worden moeten andere ballaststoffen worden ingelast. Wij stellen ons hierbij de vraag of deze ballaststoffen, zoals psyllium bijvoorbeeld, niet meer thuis horen bij het type van prikkelbaar colon waarbij vooral constipatie voorkomt, eerder dan deze waarbij zich vooral diarree manifesteert.
Het minste is het beste
Uit voorgaande blijkt duidelijk dat bepaalde voedingsmiddelen of dranken niet aangewezen zijn voor deze patiënten. Dit geldt bijvoorbeeld voor gashoudende dranken en andere sodawaters die veel suiker of zoetstoffen bevatten. Onnodig te vermelden dat cafeïne de darmmotoriek stimuleert en ontraden moet worden. Doorgaans mijden patiënten suikerwaren en ander fijn gebak. Wat de zuivelproducten betreft zijn de meningen verdeeld. Het is duidelijk dat wanneer het prikkelbaar colon-syndroom én lactose-intolerantie zich samen manifesteren, wat op basis van literatuur-gegevens vaak het geval blijkt te zijn, zuivelproducten uit het menu moeten geweerd of toch zeker beperkt worden. Anderzijds zijn er studies die erop wijzen dat gefermenteerde melksoorten, al dan niet verrijkt met probiotica, een genezende werking kunnen hebben bij deze aandoening.
Wanneer zich vooral diarree voordoet, worden rijst, deegwaren, geroosterd vlees en gestoomde vis aanbevolen. Te vetrijke voedingsmiddelen daarentegen, alsook voedingsmiddelen die de gasvorming bevorderen (peulvruchten, koolsoorten, ui, maïs en erwten) moeten vermeden worden. Voor het overige is het vooral een kwestie van individuele tolerantie.
Dr. Jean Andris
Referenties
Roy S. (Diététicien, Canada) Menu pour la constipation ou le syndrome du côlon irritable (SCI). http://www.servicevie.com/01Alimentation/Menus_diete/diete180220020/diete18022002.htm Franstalig – geraadpleegd in april 2005
Vulgaris Medical Côlon irritable chez l’enfant de 18 mois à 4 ans http://www.vulgaris-medical.com/front/?p=index_fiche&id_article=1167 Franstalig – geraadpleegd in april 2005
Ballmer PE et al. (GastroMed Suisse). Côlon irritable http://www.gastromed-suisse.ch/images/patinfo/diet/poster12_dt.pd Franstalig – geraadpleegd in april 2005 |
