We kunnen verschillende vormen van vermoeidheid onderscheiden: lichamelijke, psychische en spiervermoeidheid. Bij lichamelijke vermoeidheid is het hele lichaam moe. De persoon heeft zin om te slapen omdat zijn lichaam na een goed gevulde dag waarin hij hard heeft gewerkt, zwaar aanvoelt. Maar als slechts één spiergroep door de desbetreffende activiteit wordt belast, spreken we veeleer van spiervermoeidheid. Psychische vermoeidheid uit zich in de vorm van afmatting, concentratiestoornissen, droefheid en teneergeslagenheid. De persoon voelt zeer goed aan dat de zin om te slapen niet van het lichaam komt, maar van een gebrek aan reserves om het hoofd te bieden aan veeleisende of beproevende situaties.1 Specialisten inzake vermoeidheid denken dat er vaak een gemeenschappelijk probleem is, ongeacht het type vermoeidheid. Er zijn uiteraard duizenden mogelijke verklaringen voor vermoeidheid, gaande van onschuldige oorzaken (een wedstrijd waarin je voluit bent gegaan) over stoornissen die gemakkelijk kunnen worden achterhaald, tot zeer ernstige aandoeningen (bijvoorbeeld kanker). Als mensen klagen van vermoeidheid, moeten we dus enkele vragen stellen voor we hun een antwoord kunnen geven. Die vragen worden opgesomd in tabel I en dienen om een onderliggende aandoening op te sporen. In voorkomend geval moet de patiënt naar zijn arts worden verwezen.

Vragen bij vermoeidheid

Hebt u een verklaring voor uw vermoeidheid?

Sinds wanneer bent u moe?

Is er iets ongewoons gebeurd in uw leven?

Hebt u nog andere tekenen vastgesteld zoals vermagering, kortademigheid, pijn …?

Slaapt u goed en voldoende?

Om terug te komen tot het bestaan van een onderliggend mechanisme, er zou een tekort kunnen zijn aan een micronutriënt, dat nodig is voor de goede werking van ons lichaam op lichamelijk en psychisch vlak. Dat geldt ook voor psychische vermoeidheid. Een dergelijk tekort kan worden opgespoord met laboratoriumonderzoeken. Maar samen met Long et al. kan je je afvragen of dergelijke bepalingen wel nodig zijn,2 althans in een eerste fase. Sommige experts vinden inderdaad dat concentratiestoornissen, psychische vermoeidheid en lichte stemmingsstoornissen de beste indicatoren zijn van een subklinisch tekort aan bepaalde micronutriënten.3 En Long et al.2 concluderen uit een meta-analyse dat supplementen van micronutriënten gedurende minstens 28 dagen gunstige invloed hebben op de stress die de patiënten ervaren, en op matige psychische symptomen en angst. Dergelijke supplementen verminderen ook de vermoeidheid en de concentratiestoornissen. Welke micronutriënten zijn nuttig bij die verschillende vormen van psychische of lichamelijke vermoeidheid? Daar bestaat overvloedige literatuur over en we moeten de discussie dan ook beperken tot de belangrijkste micronutriënten. Het is logisch micronutriënten onder de loep te nemen die een rol spelen bij tal van metabole processen. Dat verklaart, aldus Long et al.2, dat zelfs een licht tekort afwijkingen kan veroorzaken, hoe subtiel die ook mogen zijn. Dat is bijvoorbeeld het geval met magnesium en vitamines van de B-groep. Meer dan 300 enzymen bevatten magnesium. Magnesium draagt ook bij tot de eigenschappen van biologische membranen en regelt het intracellulaire calciumgehalte. Het heeft invloed op de werking van het zenuwstelsel, de spieren en het hartwefsel.4 Mg wordt hoofdzakelijk in het ileum en het colon geabsorbeerd. De absorptie gebeurt vooral via een paracellulair mechanisme.5 Vitamine B6 is noodzakelijk voor een normale magnesiumbalans: bij vitamine B6-tekort gaat er meer magnesium verloren via de urine, wat kan resulteren in een negatieve balans.6 De absorptie van magnesium hangt ook af van vitamine D. Vitamine D verhoogt de absorptie van magnesium via actieve transportmechanismen.7,8 Oudere mensen zijn gevoeliger voor magnesiumtekort dan andere. Daar komt nog bij dat magnesiumdeficiëntie frequenter is bij ouderen dan in andere leeftijdsgroepen. De leeftijd en een (sub)tekort aan magnesium verhogen de productie van vrije radicalen, die een nefaste rol spelen bij hart- en vaataandoeningen, suikerziekte, chronische vermoeidheid en andere aandoeningen.9,10 Dat de verschillende vitamines van de B-groep noodzakelijk zijn, hoeft geen betoog. Ze spelen een belangrijke rol bij allerhande processen zoals de groei, de productie van rode bloedcellen, de activiteit van tal van enzymen, de werking van het zenuwstelsel, het energiemetabolisme11 …..

Recente studies hebben aangetoond dat de hoeveelheden die door de voeding worden aangebracht, niet volstaan gezien de eetgewoontes en het feit dat ouderen vaak chronische ziekten vertonen.10 Daarom kunnen magnesiumsupplementen nuttig zijn als hulpmiddel bij de preventie en de behandeling van allerhande aandoeningen, ook al volstaan ze op zichzelf als behandeling niet.10,11 Sommige patiënten gebruiken magnesiumsupplementen vaak op eigen houtje. Overdosering kan echter bijwerkingen veroorzaken en dus is waakzaamheid geboden. Dat is vooral zo in geval van nierinsufficiëntie en bij inname van bepaalde geneesmiddelen (bepaalde diuretica, antibiotica en kankermedicijnen), omdat de nieren een rol spelen bij de fysiologie van magnesium.12 Tal van studies tonen aan dat er een link bestaat tussen verschillende abnormale toestanden en dat supplementen van vitamines van het B-complex (in een juiste dosering om enerzijds gunstige effecten te verkrijgen en anderzijds bijwerkingen te vermijden) nuttig zijn. Enkele voorbeelden. Kennedy et al.13 hebben een gerandomiseerde, dubbelblinde studie uitgevoerd bij 198 volwassenen van middelbare leeftijd met een voltijdse baan, die supplementen van vitamines en mineralen kregen. De proefpersonen werden wekelijks ondervraagd. Ze zeiden dat ze zich beter konden concentreren en meer levenskracht hadden. In een andere studie bij 215 volwassen mannen hebben diezelfde auteurs vastgesteld dat supplementen van vitamines van de B-groep de stress, de vlugheid van begrip en de cognitieve prestaties verbeterden tijdens intense mentale oefeningen.14 Allen et al. melden dat in een weliswaar beperkt aantal studies werd aangetoond dat supplementen van bepaalde stoffen waaronder vitamine B12 nachtelijke beenkrampen verminderden.15 Een pr