De gunstige effecten van plantaardige sterolen en stanolen berusten op een solide wetenschappelijke basis. Er zijn al heel wat trials gepubliceerd waarin de doeltreffendheid ervan werd bewezen om de cholesterolemie te doen dalen. Maar deze plantaardige bestanddelen hebben nog enkele verrassingen in petto.

Er zijn op dit ogenblik vier soorten plantaardige sterolen bekend: sitosterol, campesterol, sitostanol en campestanol. Tal van vorsers en internationale organismen hebben zich gedurende heel wat jaren beziggehouden met de doeltreffendheid van deze producten om de LDL-cholesterol te doen dalen.

In 2009 hebben Demonty en medewerkers een grootschalige meta-analyse uitgevoerd van gecontroleerde gerandomiseerde trials om een mogelijk continu dosis-respons verband te ontdekken waardoor de doeltreffendheid van verschillende doses fytosterolen zou kunnen worden voorspeld bij het doen dalen van de LDL-cholesterol. In totaal werden niet minder dan 84 trials onder de loep genomen.

Bij de analyse van de resultaten stelden de auteurs vast dat voor een dagelijkse gemiddelde dosis van 2,15 g fytosterolen er een daling met bijna 8,8% optrad van de LDL-cholesterol. De grootste daling van de LDL-C werd waargenomen bij patiënten met de hoogste beginconcentratie.

De onderzoekers vonden helemaal geen significant verschil tussen de effecten van plantaardige sterolen en stanolen. Dankzij deze studie kon dus eens te meer de doeltreffendheid worden bevestigd van fystosterolen om de LDL-cholesterol te doen dalen.

Nog meer recentelijk, in 2011, hebben Musa-Veloso en zijn team gepoogd na te gaan of het dosis-respons effect van fytosterolen ook bleef aanhouden met hogere doses dan die werden aanbevolen, met name 2-3 g per dag. Na analyse van bijna 113 publicaties en van een niet gepubliceerd studierapport stelden de auteurs vast dat met fytosterolen in doses die veel hoger waren dan de aanbevolen doses (9 g) op lange termijn een daling kon worden verkregen van de LDL-cholesterolemie tot 17,1%. Dat is dus een gelijkaardige efficaciteit als met anti-cholesterolmedicatie.

Fytosterolen zouden ook een zeker belang kunnen hebben als adjuvans bij medicatie. Er werd recentelijk een studie uitgevoerd door Linx en medewerkers om na te gaan of de combinatie van een remmer van de absorptie van cholesterol (ezetimibe) en fytosterolen een groter effect kan hebben dan enkel medicatie. Mensen met een matige hypercholesterolemie werden in drie groepen verdeeld. De eerste groep was de « controlegroep », de tweede kreeg dagelijks 10 mg ezetimibe en een placebo van fytosterol en de derde groep kreeg een combinatie van 10 mg ezetimibe en 2,5 g fytosterolen. De studie liep over drie weken.

In vergelijking met de controlegroep en met de groep met de placebo van fytosterol (E+P) , was bij de mensen die de combinatie ezetimibe-fytosterol kregen, de darmabsorptie van cholesterol geringer (598 mg vs 2161 mg en 1054 mg), de fecale excretie van cholesterol hoger (962 mg/d vs 505 mg/d en 794 mg/d) en de plasmaconcentratie van LDL-C lager (101 mg /dl vs 129 mg/dl en 108 mg/dl) en dat op een significante manier.

In andere studies met een combinatie van fytosterolen en statines werd eveneens een voordeel aangetoond van de combinatiebehandeling in vergelijking met het gebruik van enkel medicatie. Deze resultaten zijn dus meer dan beloftevol en zouden indien zij worden bevestigd kunnen leiden tot nieuwe behandelingsstrategieën voor hypercholesterolemie.

De omgekeerde transportweg van cholesterol is het voorwerp van heel wat cholesterolverlagende behandelingen. Het teveel aan cholesterol wordt opgevangen in de perifere weefsels en naar lever en maagdarmkanaal vervoerd om te worden uitgescheiden uit het lichaam.

Vele jaren lang werd gedacht dat deze eliminatie via hepatobiliaire secretie de enige weg was voor het omgekeerde transport van deze lipide. Maar waarnemingen bij de allereerste studies op dieren en mensen lijken erop te wijzen dat er mogelijk nog een andere eliminatieweg van cholesterol bestaat.

De laatste jaren is het duidelijk geworden dat er een eliminatieweg van cholesterol bestaat in de darm zelf en dat deze een centrale rol speelt. Deze transintestinale eliminatieweg van cholesterol of «transintestinal cholesterol efflux pathway» (TICE) draagt effectief significant bij tot de fecale excretie van totale neutrale sterolen.

In recente studies werd trouwens aangetoond dat de TICE-pathway eveneens kan worden gestimuleerd. Daardoor zou de rechtstreekse rol van de excretie van bloedcholesterol via de TICE-pathway van de darm een gepast en toegankelijk doelwit maken voor de eliminatie van cholesterol uit het organisme en eventueel voor de preventie van cardiovasculaire aandoeningen.