Ondervoeding treft een groot aantal personen over heel de wereld. Naar schatting zou bijna 40% van de patiënten in het ziekenhuis aan ondervoeding lijden. Het is dus belangrijk dit zo snel mogelijk op het spoor te komen, gezien de fysiologische en ook economische gevolgen die ondervoeding met zich meebrengt.
Nutrition Day, dat intussen reeds vijf jaar bestaat, is een grootschalige operatie voor het opsporen van ondervoeding in ziekenhuizen en rust- en verzorgingsinstellingen doorheen Europa. Ze heeft tot doel het medisch korps beter bewust te maken van een probleem dat een steeds ernstiger wordt in onze landen, meer bepaald omwille van de veroudering van de bevolking.
In België bijvoorbeeld is er op dit ogenblik geen hulpmiddel voorhanden om de medische omgeving van de ondervoede patiënt te informeren. Bovendien is er in de opleiding van het medisch of paramedisch zorgverlenend personeel geen specifieke vorming hierrond voorzien.
Meerdere vragenlijsten voorhanden
Verschillende vragenlijsten, uitgewerkt voor Nutrition Day, hebben tot doel alle noodzakelijke informatie te verzamelen, niet alleen over het voorkomen van ondervoeding, maar ook over de omgeving van de patiënt.
- 1 Een eerste vragenlijst heeft betrekking op het ziekenhuis of de zorginstelling en omvat meer bepaald vragen rond het aantal bedden, het type medisch personeel dat in de instelling werkzaam is, een evaluatie van de nutritionele toestand in de instelling of hoe vaak de patiënten gewogen worden.
- 2 De tweede vragenlijst is gericht op alle personen die op de te screenen afdeling verblijven. Elke patiënt moet erop voorkomen, aangeduid met zijn initialen, samen met een reeks op te tekenen gegevens (geboortejaar, zorgniveau, geslacht, instemming met het onderzoek, aanwezigheid van doorligwonden, kauwproblemen, mobiliteit, dieet, ziekten, medicatie,...).
- 3 Het derde blad waarover het medisch korps kan beschikken voor Nutrition Day is de Mini Nutritional Assessment. Het gaat om een vragenlijst ter evaluatie van de nutritionele status, die zeer gebruiksvriendelijk is. Hij omvat slechts zeven vragen en maakt het mogelijk de voedingstoestand van de patiënt snel te beoordelen.
- 4 Een vierde vragenlijst moet ingevuld worden voor elke patiënt en heeft betrekking op de frequentie van de visites, de evolutie van het gewicht en de eetlust in functie van het tijdsverloop. Deze gegevens worden door de patiënten zelf geleverd, door het medisch personeel of door een gezinshulp als de persoon zelf niet kan antwoorden.
- 5 Een laatste evaluatieblad heeft meer specifiek betrekking op wat de patiënt precies eet. Het is de bedoeling hiermee de voedselinname tijdens de hoofdmaaltijd te evalueren en te begrijpen waarom de patiënt zijn bord niet kon leegeten. Eén vraag heeft betrekking op de hulp die de patiënt al dan niet nodig heeft bij de voeding en de duur van de maaltijd.
Het kan paradoxaal lijken, gezien de huidige obesitas-epidemie die de geïndustrialiseerde landen teistert, maar ook bij ons komen een aanzienlijk aantal ondervoede personen voor.
Volgens de laatste gegevens zou één op vier patiënten in het ziekenhuis een risico van ondervoeding lopen of reeds ondervoed zijn. Bij personen die in een rust- of verzorgingstehuis verblijven zou tot 90% kans lopen op ondervoeding. In België vond eind 2008 een grootschalige studie plaats om de nutritionele toestand te evalueren van meer van 5000 personen, ouder dan 75 jaar, die verbleven in rust- of verzorgingstehuizen.
Op de 5000 deelnemers aan de studie vertoonde meer dan 16% tekens van ondervoeding, terwijl 57% een risico van ondervoeding liep. In het ziekenhuis vertoonde 30 tot 40% van de oudere personen tekens van ondervoeding.
Als een patiënt aan ondervoeding lijdt kan zijn organisme niet langer alle fysiologische reacties leveren die nodig zijn om het normale functioneren in stand te houden.
De gezondheid van de patiënt gaat dan snel achteruit. Er treden beperkingen op van de mobiliteit, de autonomie, een verhoogd risico van valpartijen en breuken, een grotere kans op verwikkelingen, een aanzienlijke aantasting van de levenskwaliteit van de patiënt en tenslotte een toename van het mortaliteitsrisico.
Naast deze fysiologische gevolgen heeft ondervoeding ook een negatieve weerslag op economisch vlak. Als een ondervoede patiënt in het ziekenhuis terechtkomt liggen de ziekenhuiskosten 19% tot 75% hoger dan bij een niet-ondervoede persoon. Ook leidt een achteruitgang van de nutritionele toestand tijdens de opname tot een toename van de gezondheidskosten. In Europa kost ondervoeding jaarlijks zo’n 120 miljard euro aan de lidstaten. In België komt de kostprijs van ondervoeding overeen met bijna 400 miljoen euro per jaar.
