Door Nicolas Guggenbühl

" HEALTH & FOOD " nummer 73, Okt/Nov 2005

Bètacaroteen, het belangrijkste gekleurd pigment in de familie van de carotenoïden, cumuleert verschillende functies : het is tegelijk de meest actieve voorloper van vitamine A en een zeer krachtig antioxidant. Uit de radicaaltheorie weten we dat vrije radicalen het ontstaan van kanker in de hand werken en dat antiradicale verdedigers onder meer antioxidanten zijn die een beschermende rol uitoefenen. Eigenschappen die caroteen nu eens tot een super anti-kanker vedette verheven, dan eens tot aan de afgrond van mislukkingen op gebied van ‘nutripreventie’ brengt.

Mislukkingen

Tal van studies wijzen op een omgekeerd verband tussen de inname van bètacaroteen en het verminderd risico op kanker. Rokers stellen zich zeer intensief bloot aan vrije radicalen (bij iedere ‘trek’ worden er miljarden vrije radicalen gevormd), dus moet bètacaroteen (als antioxidant) een goede bescherming tegen kanker bij rokers bieden. Vandaar de idee om bètacaroteen-supplementen bij rokers toe te dienen. Een idee, zo bleek later, met catastrofale gevolgen. Uit de vermaarde Finse studie, de ‘ATBC-studie’, (29 000 proefpersonen) blijkt dat het risico op longkanker bij rokers significant stijgt door de supplementaire inname van bètacaroteen (1). In de CARET-studie (2) kwamen gelijkaardige resultaten aan het licht, wat de doodsteek betekende voor de mediabelangstelling voor het carotenoïde.

Nieuwe hoop

De ‘nutripreventie’ van tegenwoordig surft op meer haalbare golven. Er worden meer zogenaamde nutritionele dosissen gebruikt die dichter aanleunen bij hoeveelheden van nutriënten die via de voeding kunnen aangebracht worden. Getuige daarvan zijn de soms positieve onderzoeksresultaten. Dit was onder meer het geval in de SUVIMAX-studie, waarbij na inname van vijf antioxidanten (waaronder bètacaroteen) het risico op kanker bij de man met een derde daalde (evenwel niet bij de vrouw) (cf. Health and Food nr. 60).

Een nieuwe Franse studie, waarbij zowat 60 000 vrouwen betrokken waren in het kader van de Etude Epidémiologique de Femmes de la Mutuelle Générale de l’Education Nationale (E3N), zet geen zoden aan de dijk. In verband me de aanbreng van bètacaroteen onderscheidde men vier groepen: groep ‘1’ weinig bètacaroteen in de voeding, groep ‘3’ veel, en groep ‘4’ nam supplementen in.

Tegen de stroom in

De resultaten tonen aan dat bij vrouwen die nooit rookten er een omgekeerd verband bestaat tussen de aanbreng van bètacaroteen en het risico op de ontwikkeling van tabakgeïnduceerde kankers (long, colorectaal, schildklier, eileiders en hersenen). Bijzonder verrassend was de tegenovergestelde vaststelling bij rokende dames uit groep ‘4’ met bètacaroteen (supplementen) : het risico op kanker is hier het grootst!

Deze studie toont enerzijds aan dat het roken de aard van bescherming (of agressie) van een voedingsstof, zoals hier bètacaroteen, wel degelijk beïnvloedt en anderzijds dat vrouwen die denken bepaalde negatieve aspecten van het roken te kunnen verdoezelen door het innemen van voedingssupplementen zeer bedrogen uitkomen en eerder een steekvlam als reactie krijgen…
De auteurs wijzen er tenslotte op dat er voor rokers geen enkel zinvol argument kan bedacht worden om voeding van nature rijk aan bètacaroteen (intens gekleurde groenten en fruit) uit het menu te schrappen. Wie iets anders beweert heeft niets dan ongelijk !

Nicolas Guggenbühl
Diëtist voedingsdeskundige

Referenties
ATBC Cancer Prevention Study Group. N Engl J Med 1994;330:1029-35.
Omenn GS et al. N Engl J Med 1996:334:1150-5.
Touvier M et al. J Ntl Cancer Inst 2005;97(18)1319-21.

hoog van bladzijde